Gốm sứ Bát Tràng là một di sản văn hóa vật chất và phi vật chất mang đậm bản sắc dân tộc Việt Nam luôn được du khách trong và ngoài nước quan tâm. Gốm sứ Bát Tràng có gì thu hút du khách đến vậy? Hãy cùng Đồ Thờ Huyền Đức tìm hiểu về loại gốm qua bài viết này.
Câu chuyện về Làng gốm sứ Bát Tràng
Làng gốm sứ Bát Tràng cao cấp còn hay được gọi tắt là Làng gốm Bát Tràng thuộc hai thôn Bát Tràng và Giang Cao nằm ở tả ngạn sông Hồng, nay thuộc xã Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội, cách nội thành Hà Nội hơn 10km về phía Đông Nam.
Với sự đầu tư và quan tâm của Đảng và Nhà nước, làng gốm Bát Tràng ngày càng được phát triển mạnh cả về sản phẩm và năng suất lao động để mang đến cho người tiêu dùng những mặt hàng gốm sứ bền và đẹp nhất. Hiện nay, làng gốm Bát Tràng không chỉ có những sản phẩm gốm sứ nổi tiếng mà còn là địa điểm được đông đảo du khách trong và ngoài nước biết đến.
Nguồn gốc Gốm Sứ Bát Tràng
Theo truyền thuyết, nguồn gốc của làng gốm Bát Tràng có từ thời nhà Lý, thời Bắc Tống, tức trước năm 1127. Năm 1010, vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long (nay là Hà Nội), đánh dấu sự trở thành trung tâm chính trị của nước Đại Cồ Việt. Đồng thời, 5 dòng họ làm nghề gốm nổi tiếng tại làng Bồ Bát, huyện Yên Mô, phủ Trường Yên (nay thuộc Yên Mô – Ninh Bình) là Trần, Vương, Nguyễn, Lê, Phạm đã quyết định di cư về Thăng Long để tìm kiếm cơ hội làm ăn. Họ đã kết hợp với dòng họ Nguyễn ở Bạch Thổ phường (nay là xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội), nơi có nguồn nguyên liệu tốt để làm gốm, đất sét trắng. Cùng nhau, họ thành lập lò sản xuất gốm , từ đó hình thành làng gốm Bát Tràng. Trong số các dòng họ tại Bát Tràng, dòng họ Nguyễn Ninh Tràng được truyền thống và dân gian ghi nhận. Một số ý kiến cho rằng dòng họ Nguyễn Ninh Tràng có nguồn gốc từ họ Nguyễn ở trường Vĩnh Ninh, một lò gốm ở Ninh Bình, tuy nhiên chưa có tư liệu cụ thể để xác nhận điều này. Gia phả của một số dòng họ tại Bát Tràng như Lê, Vương, Phạm, Nguyễn… ghi chép rằng tổ tiên của họ đã di cư từ Bồ Bát ra đây (Bồ Bát bao gồm Bồ Xuyên và Bạch Bát). Ngày nay, Bồ Xuyên và Bạch Bát là hai thôn thuộc xã Yên Thành, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình, nơi có đất sét trắng lý tưởng cho nghề làm gốm. Các dấu tích của quá khứ, bao gồm lớp đất nung và mảnh gốm ken dày đặc, đã được tìm thấy ở nhiều vùng trong khu vực này.
Qua các đợt di cư tiếp theo, Bát Tràng đã trở thành một trung tâm gốm nổi tiếng và được triều đình chọn làm nguồn cung cấp đồ cống phẩm cho nhà Minh.
Gốm sứ Bát Tràng đã tồn tại từ rất lâu đời và trải qua nhiều biến động trong lịch sử. Dù có những thăng trầm, gốm sứ Bát Tràng vẫn giữ được vẻ đẹp độc đáo và tinh xảo trong từng sản phẩm. Sản phẩm gốm sứ Bát Tràng ngày nay đã trở thành một phần của thị trường thế giới, hội nhập và phát triển vượt qua biên giới.
Xem thêm: Tìm hiểu về Gốm sứ Bạch Định
Đặc điểm nổi bật của gốm sứ Bát Tràng
Gốm sứ Bát Tràng có những đặc điểm đáng chú ý sau đây, tạo nên sự phân biệt và hấp dẫn của sản phẩm: Các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng được tạo hình bằng tay và bàn xoay, dựa vào kinh nghiệm và cảm nhận của người thợ gốm. Do đó, sản phẩm cuối cùng thường có cốt đầy, dày và mang trọng lượng khá nặng. Gốm sứ Bát Tràng sử dụng men tự nhiên, tráng một cách an toàn và thường có màu ngà hơi đục. Men này mang tính chất tự nhiên và độc đáo, làm tôn lên nét đẹp của sản phẩm gốm.
Các loại men gốm sứ Bát Tràng
- Men nâu: Loại men này được sử dụng từ lâu trên các sản phẩm gốm Bát Tràng. Màu sắc của men nâu phụ thuộc vào xương gốm và có thể đạt độ màu đậm hay nhạt. Đây là loại men thường được sử dụng để trang trí chân đèn, thạp, chậu, âu, đĩa. Bề mặt men nâu có vẻ không bóng và thường có vết sần, tạo nên sự tự nhiên và độc đáo.
- Men trắng (ngà): Men trắng là loại men có màu trắng hoặc có thể có màu vàng ngà, trở nên bóng khi nhiệt độ nung đạt độ cao. Ngoài ra, men trắng cũng có thể có màu trắng xám, trắng sữa hoặc đục. Men trắng ngà kết hợp với kiểu dáng và trang trí đặc trưng, tạo nên nét riêng biệt cho các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng.
- Men lam: Đây là loại men được sử dụng từ rất sớm tại làng gốm Bát Tràng. Men lam được tạo thành từ men gốm và màu oxit coban, có màu chủ đạo là xanh. Men lam được sử dụng để vẽ các họa tiết trên bề mặt đồ gốm sứ. Màu sắc của men lam có đa dạng từ xanh chì đến xanh sẫm, tạo nên sự phong phú và sáng tạo trong trang trí. Tuy nhiên, men lam thường không được sử dụng trần trên sản phẩm gốm sứ. Sau khi nung, sản phẩm gốm sẽ được phủ một lớp men màu trắng bóng với độ thủy tinh hóa cao.
- Men rạn: Men rạn là một loại men khá độc đáo trong gốm sứ Bát Tràng. Được tạo ra nhờ sự chênh lệch về độ co giãn giữa xương gốm và men, men rạn mang đến sự độc đáo và riêng biệt cho các sản phẩm gốm sứ. Ngoài ra, men rạn còn có ưu điểm dễ sử dụng và có giá thành phải chăng, từ đó được ưa chuộng đặc biệt. Sản phẩm hoàn chỉnh thường có màu cũ, tạo nên một cảm giác gốm men cổ.
- Men ngọc: Men ngọc không chỉ được sử dụng để tráng lên sản phẩm gốm sứ, mà còn được dùng để vẽ mây, tô điểm nhiều góc mảng diềm, đế và các cột dọc của long đình. Men ngọc có màu sắc sẫm được sử dụng để tạo điểm nhấn trên một số mảng trang trí nổi, như hình nghê trên lư tròn hay trên diềm trang trí nổi chân trước tượng nghê.
Hy vọng thông qua bài viết này, Đồ Thờ Huyền Đức đã đem đến cho bạn một số thông tin hữu ích về Gốm sứ Bát Tràng hơn.
